Co to jest odporność psychiczna?
Gdyby zapytać, czy sportowcy powinni być odporni psychicznie odpowiedź bez wątpienia byłaby twierdząca. W wielu wywiadach czy wypowiedziach zawodnicy wspominają o odporności psychicznej jako jednym z najważniejszych czynników pozwalających z sukcesem rywalizować na wysokim poziomie. Co to jest odporność psychiczna? Jakie elementy się na nią składają? Czy naprawdę jest tak ważna w sporcie?
Z tego wpisu dowiesz się:
- co to jest odporność psychiczna,
- dlaczego odporność psychiczna jest tak ważna w sporcie.
- jakie są komponenty odporności psychicznej.
Co to jest odporność psychiczna?
Według Douga Strycharczyka oraz Petera Clougha – twórców tej koncepcji:
Odporność psychiczna to cecha osobowości, która w dużym stopniu determinuje to na ile skutecznie radzimy sobie z wyzwaniami, stresorami i presją, niezależnie od okoliczności.
Już sama definicja dostarcza odpowiedzi na pytanie, czy odporność psychiczna jest ważna w sporcie. Rywalizacja sportowa ma w swoją definicję wpisane radzenie sobie z wyzwaniami, stresorami oraz presją. Nic więc dziwnego, że sportowcy i trenerzy tak często wspominają o roli odporności. To ona pozwala odnosić kolejne sukcesy i zmagać się z wyzwaniami. To dzięki niej zawodnik daje z siebie wszystko mimo dławiącej presji. Pozwala sportowcom podejmować nowe, nawet najbardziej wymagające wyzwania bez obaw o ostateczny wynik. To także dzięki niej możliwe jest radzenie sobie z różnego rodzaju stresorami towarzyszącymi działalności sportowej.
Z czego składa się odporność psychiczna?
Gdy odpowiedzieliśmy już na pytanie, co to jest odporność psychiczna, czas zastanowić jakie cechy ją tworzą. Ogólna odporność psychiczna składa z 4 części (model 4C): wyzwania, pewności siebie, zaangażowania oraz kontroli, rozumianej jako poczucie wpływu.
Wyzwanie
Chodzi tutaj o postrzeganie wyzwania jako szansy. Wyzwania mogą być traktowane dwojako: jako szansa na zaprezentowania swoich umiejętności lub jako zagrożenie. Osoby odporne psychicznie myślą w ten pierwszy sposób. Wyzwanie rozumieją jako coś pozytywnego, szansę zaprezentowania samego siebie. Podchodzą do niego z entuzjazmem i aktywnie poszukują nowych możliwości sprawdzenia siebie. A nawet gdy poniosą porażkę – nie poddają się. Wręcz przeciwnie – potrafią walczyć dalej, a z przegranej wyciągnąć odpowiednie wnioski.
Pewność siebie
To wysoki poziom wiary w siebie, we własne możliwości i umiejętności. Poziom pewności siebie informuje, jak sportowiec radzi sobie z niepowodzeniami. Łatwo być pewnym siebie, gdy wszystko idzie po naszej myśli. Jednak prawdziwa pewność siebie pojawia się dopiero, gdy trzeba radzić sobie z porażką. Jeśli mimo przegranej zawodnik nie traci pewności siebie (pewności siebie – nie arogancji!), to jego poziom wiary w siebie jest wysoki i stabilny. Pozwala mu to podejmować kolejne wyzwania i oczekiwać sukcesu.
Przeczytaj więcej o pewności siebie
Zaangażowanie
To wytrwałość w realizowaniu zadań. Ta cecha mówi, jak wytrwały w dążeniu do celu potrafi być sportowiec. Nikt chyba nie ma wątpliwości, że to ważna cecha dla zawodników. Osiągnięcie sukcesu wymaga długiej i żmudnej pracy. Osoba wytrwała nie poddaje się nawet, gdy zadanie jest trudne i jego wykonanie wymaga wiele wysiłku. Nie przerwie ani nudnego ani trudnego zadania. Nadal będzie dążyć do celu, nawet jeśli po drodze pojawi się presja.
Przeczytaj więcej o zaangażowaniu
Kontrola
W tej koncepcji rozumiana jest jako przekonanie, że ma się wpływ na własne życie. Kontrola dotyczy dwóch aspektów: emocji i życia. Sportowcy odporni psychicznie potrafią zarządzać swoimi emocji, w taki sposób, by sprzyjał rywalizacji i zaangażowaniu w trening. Umieją dostosowywać natężenie i zabarwienie emocji do sytuacji. Radzą sobie z lękiem czy negatywnymi myślami i kierują swoim dialogiem wewnętrznym tak, by nie pogrążać się w czarnych myślach. Zazwyczaj nie ujawniają negatywnych stanów emocjonalnych i potrafią sami sobie z nimi poradzić, bez obciążania innych.
Z kolei kontrola nad życiem dotyczy siły przekonania, że zawodnik ma wpływ na to, co go spotyka. Jeśli wyznaczy sobie jakiś cel, to od jego pracy i zaangażowania zależeć będzie jego osiągnięcie. Są także osoby, które czują, że nie mają żadnego wpływu na to, co im się przydarza. Są sterowane przez innych, przez los lub przypadek, a same nie są w stanie zmienić biegu wydarzeń.
Każdy z opisanych komponentów modelu świetnie pasuje do świata sportu i stanowi użyteczny opis psychologicznego charakteru sportowej rywalizacji. Dlatego tak dużą popularnością w tym środowisku cieszy się koncepcja odporności psychicznej. Trening skupiony na rozwijaniu 4 komponentów odporności psychicznej może przyczynić się do odnoszenia sukcesów w sporcie, jak i poza nim.
Czujesz, że ten temat Cię dotyczy? Umów się na sesję, popracujemy nad Twoją najlepszą formą ?
Źródło:
Strycharczyk, D., Clough, P. (2018). Odporność psychiczna. Strategie i narzędzia rozwoju. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.