Nie milkną echa konkursu skoków narciarskich na normalnej skoczni, podczas którego pogoda uczyniła z rywalizacji loterię. Jednak takie sytuacje nie są w sporcie odosobnione, a radzenie sobie z przeciwnościami, czasem o ekstremalnym natężeniu, to dla sportowców chleb powszedni. Tylko czy można, i jeśli tak to jak, przygotować się na to, co nieprzewidziane?
Z tego wpisu dowiesz się:
- jak przeanalizować swoją dyscyplinę pod względem czynników kontrolowanych i niekontrolowanych,
- jak należy podchodzić do czynników będących poza kontrolą,
- jak opracować strategie radzenia sobie z przeciwnościami.
Kontrolowane vs niekontrolowane
W każdej dyscyplinie sportu istnieją czynniki pozostające pod kontrolą zawodnika i takie, na które nie może on wpływać. Poziom tej kontroli także jest różny w zależności od dyscypliny. O ile siatkarz może swoją zagrywką utrudnić rywalowi rozegranie akcji, o tyle gimnastyczka nie ma żadnego wpływu na to, jak układ wykonają jej rywalki.
Np. skoczek narciarski będzie w stanie kontrolować to, jak on sam przygotowuje się do zawodów, ile energii wkłada w trening fizyczny i ile czasu poświęca na trening mentalny. Z kolei całkowicie poza jego kontrolą są warunki pogodowe, niesprawiedliwe decyzje podejmowane przez sędziów czy to jakie skoki oddadzą rywale. Chociaż na poziomie logiki łatwo określić, że skoczek nie zdobędzie wpływu na pogodę, to mimo wszystko wiele energii może poświecić na martwienie się tym, w jakich warunkach atmosferycznych przyjdzie mu rywalizować.
Na początek weź kartkę i podziel ją na pół. Po jednej stronie wypisz to, co możesz kontrolować w swojej dyscyplinie, a po drugiej to, na co nie masz wpływu.
Co zrobić z niekontrolowanymi czynnikami?
Jeśli wiesz już co znajduje się w zasięgu Twojej kontroli, a co nie, czas przejść na następnego kroku. Pomińmy czynniki kontrolowane – skoro sprawujesz nad nimi kontrolę, to od Ciebie zależy, czy dobrze się przygotujesz (może Ci w tym pomóc metoda SMART służąca do wyznaczania celów). Zdecydowanie więcej uwagi tym razem poświęcimy czynnikom będącym poza kontrolą.
Meteorolodzy zapowiadają wiatr o średniej 5-6 metrów na sekundę, który w porywach ma dochodzić do 15 m/s. Część zeskoku skoczni jest otoczony skałami, a wyżej są siatki ochronne, ale powody do niepokoju i tak są, choć Horngacher przekonuje, że nie martwi się sprawami, na które nie ma żadnego wpływu –
pisze Kamil Wolnicki w zapowiedzi konkursu na normalnej skoczni w Przeglądzie Sportowym. Trener polskiej kadry skoczków narciarskich dostarcza najprostszej i najlepszej odpowiedzi. Nie należy zaprzątać sobie głowy sprawami, na które nie masz żadnego wpływu. Bo co zmieni fakt, że zamiast spać, dwie noce spędzisz zastanawiając się nad pogodą, jaka towarzyszyć będzie Twoim zawodom? Czy Twoje zamartwianie się będzie miało na nią jakiś wpływ? Zdecydowanie nie. Co gorsza, takie myślenie może nasilić lęk przedstartowy. W takiej sytuacji warto skupić się na stojącym przed Tobą zadaniu lub na czynnikach, które możesz kontrolować (koncentracji na zadaniu na przykładzie Kamila Stocha pisałam tutaj).
Radzenie sobie z przeciwnościami
Czy to oznacza, że niemożliwe jest przygotowanie się na niekorzystne sytuacje? Oczywiście, że nie. Radzenie sobie z przeciwnościami to bardzo ważna umiejętność mentalna. Wykorzystaj listę niekontrolowanych czynników z poprzedniego zadania, by stworzyć listę sytuacji, które mogą Ci się przydarzyć podczas zawodów. Nie ograniczaj swojej wyobraźni. Rzeczywistość nie raz pokazała jak bardzo jest nieprzewidywalna, więc im więcej możliwości uda Ci się wypisać, tym lepiej będziesz przygotowany. A teraz do każdej sytuacji przygotuj scenariusze radzenia sobie (możesz zrobić to indywidualnie, wspólnie z trenerem czy kolegami z drużyny). Warto podzielić je na dwie grupy: skoncentrowane na radzeniu sobie z problemem i radzeniu sobie z emocjami.
Stwórzmy przykładowy scenariusz dla sytuacji ściągnięcia skoczka narciarskiego z belki startowej z racji złej pogody. Jak mogłoby wyglądać radzenie sobie w przeciwnościami w tym przypadku? Strategia dotycząca radzenia sobie z problemem może dotyczyć działań zapobiegających wychłodzeniu organizmu. W tej części chodzi o czynności, działania, które możesz podjąć, by utrzymać gotowość do startu na poziomie fizycznym lub rozwiązać zaistniały problem. Z kolei strategie mentalne pomogą Ci zachować spokój i koncentrację oraz nie pozwolą, by pojawił się lęk wynikający z nieprzewidzianych okoliczności. W takiej sytuacji nasz skoczek może wykorzystać wizualizację, by wyobrazić sobie, jak poprawnie wykonuje skok mimo niekorzystnych warunków atmosferycznych lub wykonać szybkie ćwiczenie relaksacyjne.
Nie możesz zapanować nad okolicznościami, ale reakcje na nie są całkowicie zależne od Ciebie. Nie ma innego sposobu na radzenie sobie z przeciwnościami niż zaplanowanie odpowiednich strategii działania.
Czujesz, że ten temat Cię dotyczy? Umów się na sesję, popracujemy nad Twoją najlepszą formą ?
Psychologia sportu