Jak rozpoznać wypalenie w sporcie?

Jak rozpoznać wypalenie w sporcie?

Zawód sportowiec – niekończąca się praca, nielimitowane godziny, ogromne obciążenia fizyczne i psychiczne, a czasem brak efektów mimo nakładów pracy. Nic dziwnego, że o wypaleniu w sporcie mówi się wiele. Skąd się bierze? Jakie są jego przyczyny? W jaki sposób rozpoznać wypalenie w sporcie? 

Z tego wpisu dowiesz się:

  • czym jest wypalenie w sporcie,
  • jakie są jego objawy,
  • jakie są przyczyny wypalenia w sporcie.

Wypalenie w sporcie – co to jest?

Wypalenie to psychofizjologiczna reakcja organizmu na zbyt częste, zazwyczaj ekstremalne i co ważne – nieefektywne – próby sprostania wymaganiom treningowym i meczowym.

Wypalenie oznacza psychologiczne, emocjonalne a czasami nawet fizyczne wycofanie. Początkowa pewna aktywność przynosi radość i satysfakcję, jednak wraz z upływem czasu, pod wpływem różnych czynników pojawia nadmierny stres i brak satysfakcji. Powoli zaczynają one dominować. Konieczność radzenia sobie z problemami wymaga dużych zasobów energii, pojawia się zmęczenie, trening przestaje przynosić efekty. Brak efektów osłabia motywację i chęć do dalszej pracy. Zawodnik jest w coraz gorszej kondycji zarówno psychicznej jak i fizycznej.

Jak rozpoznać wypalenie w sporcie?

Psycholodzy opisali 3 główne składniki wypalenia. Dotyczą one zarówno sportowców, jak i osób wykonujących inne zawody. Należą do nich:

  • wyczerpanie psychiczne i fizyczne – wypaleniu towarzyszy spadek energii, zainteresowania, wiary we własne siły, możliwości i sens dotychczas wykonywanej pracy,
  • obniżenie samooceny, poczucie niskich osiągnięć, porażki, depresja – doświadczający ich zawodnik trenuje i rywalizuje z coraz gorszymi efektami, spada jego skuteczność, to co wcześniej wykonywał bez problemów teraz staje się poważnym wyzwaniem,
  • depersonalizacja i dewaluacja – depersonalizacja oznacza, że zawodnik zaczyna postrzegać innych jako bezosobowych i pozbawionych uczuć, nic niewartych. Według badań są wynikiem tego, że sportowiec traci pozytywny stosunek do sportu, a także tych, którzy towarzyszą mu w karierze. Biorąc pod uwagę, że rywalizacja angażuje ogromną większość czasu, to ludzie z nim związani są głównymi kompanami zawodnika.

Wypalenie jest jedną z najczęstszych przyczyn rezygnacji z uczestnictwa w sporcie. Badania pokazują, że to bardzo istotny problem. Z ankiet przeprowadzonych przez Silvę (1990) wynika, że aż 47% badanych sportowców w którymś momencie kariery doświadczyło wypalenia.

Znaczna część sportowców nie zrezygnowała ze sportu mimo wypalenia. Ma na to wpływ wiele czynników, m.in. kwestie finansowe. Jedno jest jednak pewne – zawodnik zmagający się z wypaleniem traci radość ze sportu i zaczyna traktować go jaki przykry obowiązek.

Dowiedz się także, czym jest odporność psychiczna

Jakie są objawy wypalenia w sporcie?

W jaki sposób rozpoznać symptomy wypalenia? Zmiany w zachowaniu czy emocjonalności sportowca mogą zwrócić uwagę jego bliskich, kolegów z zespołu czy trenerów. Im wcześniej podjęta zostanie interwencja, tym lepiej, dlatego warto wiedzieć na co zwracać uwagę.

  • Niska motywacja i brak energii,
  • problemy z koncentracją,
  • brak chęci uczestniczenia w sporcie,
  • brak zainteresowania sportem,
  • problemy ze snem,
  • fizyczne i psychiczne wyczerpanie,
  • obniżona samoocena,
  • negatywne emocje,
  • zmiany nastroju,
  • zmiany w systemie wartości i przekonaniach,
  • emocjonalna izolacja,
  • zwiększony lęk,
  • zmienna forma

mogą świadczyć o narastającym wypaleniu.

Skąd bierze się wypalenie?

Przyczyny wypalenia mogą być bardzo różne, w zależności od osobowości zawodnika, jego sytuacji życiowej czy charakteru sportu, jaki wykonuje. Badania potwierdziły wpływ następujących czynnikach:

  • ilość doświadczanego stresu, metody radzenia sobie z nim oraz wsparcie społeczne,
  • moment w sezonie – ryzyko wypalenia wzrastało wraz z upływem sezonu,
  • brak wolnego czasu,
  • presja ze strony rodziców,
  • brak poczucia autonomii (możliwości decydowania o sobie), kompetencji, społecznego wsparcia czy problemy finansowe,
  • problemy fizyczne (kontuzje, przetrenowanie, poczucie zmęczenia, przegrane ze słabszymi przeciwnikami, brak poprawy formy), problemy logistyczne (głównie konieczność długich i dalekich podróży), problemy interpersonalne (niezadowolenie z życia prywatnego, negatywny wpływ rodziców, zła atmosfera w zespole, brak pomocy ze strony trenera) i problemy psychologiczne (niespełnione, nieodpowiednie oczekiwania, poczucie braku talentu, brak satysfakcji z trenowania, presja zwycięstwa, perfekcjonizm).

Badacze wyodrębnili dwie główne przyczyny wypalenia: psychologiczne i społeczne oraz związane ze sferą fizyczną. Znacznie groźniejsze są te o podłożu psychologicznym i społecznym. Dlatego tak ważne jest korzystanie z metod i technik psychologii sportu czy pomocy psychologa sportowego. Trening mentalny pozwala wyposażyć zawodnika w strategie radzenia sobie, które pozwalają zminimalizować wpływ wymienionych wyżej niekorzystnych czynników.

Czujesz, że ten temat Cię dotyczy? Umów się na sesję, popracujemy nad Twoją najlepszą formą ?

    Źródło:

    Weinberg, R.S, Gould, D. (2007). Foundations of sport and exercise psychology. Champaing: Human Kinetics.