Zawód sportowiec – niekończąca się praca, nielimitowane godziny, ogromne obciążenia fizyczne i psychiczne, a czasem brak efektów mimo nakładów pracy. Nic dziwnego, że o wypaleniu w sporcie mówi się wiele. Skąd się bierze? Jakie są jego przyczyny? W jaki sposób rozpoznać wypalenie w sporcie?
Z tego wpisu dowiesz się:
- czym jest wypalenie w sporcie,
- jakie są jego objawy,
- jakie są przyczyny wypalenia w sporcie.
Wypalenie w sporcie – co to jest?
Wypalenie to psychofizjologiczna reakcja organizmu na zbyt częste, zazwyczaj ekstremalne i co ważne – nieefektywne – próby sprostania wymaganiom treningowym i meczowym.
Wypalenie oznacza psychologiczne, emocjonalne a czasami nawet fizyczne wycofanie. Początkowa pewna aktywność przynosi radość i satysfakcję, jednak wraz z upływem czasu, pod wpływem różnych czynników pojawia nadmierny stres i brak satysfakcji. Powoli zaczynają one dominować. Konieczność radzenia sobie z problemami wymaga dużych zasobów energii, pojawia się zmęczenie, trening przestaje przynosić efekty. Brak efektów osłabia motywację i chęć do dalszej pracy. Zawodnik jest w coraz gorszej kondycji zarówno psychicznej jak i fizycznej.
Jak rozpoznać wypalenie w sporcie?
Psycholodzy opisali 3 główne składniki wypalenia. Dotyczą one zarówno sportowców, jak i osób wykonujących inne zawody. Należą do nich:
- wyczerpanie psychiczne i fizyczne – wypaleniu towarzyszy spadek energii, zainteresowania, wiary we własne siły, możliwości i sens dotychczas wykonywanej pracy,
- obniżenie samooceny, poczucie niskich osiągnięć, porażki, depresja – doświadczający ich zawodnik trenuje i rywalizuje z coraz gorszymi efektami, spada jego skuteczność, to co wcześniej wykonywał bez problemów teraz staje się poważnym wyzwaniem,
- depersonalizacja i dewaluacja – depersonalizacja oznacza, że zawodnik zaczyna postrzegać innych jako bezosobowych i pozbawionych uczuć, nic niewartych. Według badań są wynikiem tego, że sportowiec traci pozytywny stosunek do sportu, a także tych, którzy towarzyszą mu w karierze. Biorąc pod uwagę, że rywalizacja angażuje ogromną większość czasu, to ludzie z nim związani są głównymi kompanami zawodnika.
Wypalenie jest jedną z najczęstszych przyczyn rezygnacji z uczestnictwa w sporcie. Badania pokazują, że to bardzo istotny problem. Z ankiet przeprowadzonych przez Silvę (1990) wynika, że aż 47% badanych sportowców w którymś momencie kariery doświadczyło wypalenia.
Znaczna część sportowców nie zrezygnowała ze sportu mimo wypalenia. Ma na to wpływ wiele czynników, m.in. kwestie finansowe. Jedno jest jednak pewne – zawodnik zmagający się z wypaleniem traci radość ze sportu i zaczyna traktować go jaki przykry obowiązek.
Dowiedz się także, czym jest odporność psychiczna
Jakie są objawy wypalenia w sporcie?
W jaki sposób rozpoznać symptomy wypalenia? Zmiany w zachowaniu czy emocjonalności sportowca mogą zwrócić uwagę jego bliskich, kolegów z zespołu czy trenerów. Im wcześniej podjęta zostanie interwencja, tym lepiej, dlatego warto wiedzieć na co zwracać uwagę.
- Niska motywacja i brak energii,
- problemy z koncentracją,
- brak chęci uczestniczenia w sporcie,
- brak zainteresowania sportem,
- problemy ze snem,
- fizyczne i psychiczne wyczerpanie,
- obniżona samoocena,
- negatywne emocje,
- zmiany nastroju,
- zmiany w systemie wartości i przekonaniach,
- emocjonalna izolacja,
- zwiększony lęk,
- zmienna forma
mogą świadczyć o narastającym wypaleniu.
Skąd bierze się wypalenie?
Przyczyny wypalenia mogą być bardzo różne, w zależności od osobowości zawodnika, jego sytuacji życiowej czy charakteru sportu, jaki wykonuje. Badania potwierdziły wpływ następujących czynnikach:
- ilość doświadczanego stresu, metody radzenia sobie z nim oraz wsparcie społeczne,
- moment w sezonie – ryzyko wypalenia wzrastało wraz z upływem sezonu,
- brak wolnego czasu,
- presja ze strony rodziców,
- brak poczucia autonomii (możliwości decydowania o sobie), kompetencji, społecznego wsparcia czy problemy finansowe,
- problemy fizyczne (kontuzje, przetrenowanie, poczucie zmęczenia, przegrane ze słabszymi przeciwnikami, brak poprawy formy), problemy logistyczne (głównie konieczność długich i dalekich podróży), problemy interpersonalne (niezadowolenie z życia prywatnego, negatywny wpływ rodziców, zła atmosfera w zespole, brak pomocy ze strony trenera) i problemy psychologiczne (niespełnione, nieodpowiednie oczekiwania, poczucie braku talentu, brak satysfakcji z trenowania, presja zwycięstwa, perfekcjonizm).
Badacze wyodrębnili dwie główne przyczyny wypalenia: psychologiczne i społeczne oraz związane ze sferą fizyczną. Znacznie groźniejsze są te o podłożu psychologicznym i społecznym. Dlatego tak ważne jest korzystanie z metod i technik psychologii sportu czy pomocy psychologa sportowego. Trening mentalny pozwala wyposażyć zawodnika w strategie radzenia sobie, które pozwalają zminimalizować wpływ wymienionych wyżej niekorzystnych czynników.
Czujesz, że ten temat Cię dotyczy? Umów się na sesję, popracujemy nad Twoją najlepszą formą ?
Psychologia sportu
Źródło:
Weinberg, R.S, Gould, D. (2007). Foundations of sport and exercise psychology. Champaing: Human Kinetics.