Psychologia sportu skupia się głównie na strategiach i metodach poprawy wykonania sportowego , a tym samym na zawodnikach czynnie uczestniczących w sporcie. Istnieje jednak grupa, której aktywność maleje, ale także staje przed olbrzymim wyzwaniem – końcem kariery sportowej. Co zmienia to w życiu sportowca? Dlaczego ma tak duży wpływa na tożsamość? Jak się do niego przygotować?
Z tego wpisu dowiesz się:
- dlaczego kończenie kariery sportowej jest trudne
- jakie wyzwania stawia przed sportowcami
- jak można się przygotować, by lepiej przejść ten proces.
Wczoraj na Twitterze Marek Plawgo napisał, że cierpi na depresję. To kolejna osoba ze świata wielkiego sportu, która przyznaje się, że zmaga się z tą ciężką chorobą. Depresja nadal nie mieści się w naszym obrazie sportowca. W końcu jak ktoś, kto na co dzień radzi sobie z ogromną presją, zawodami, rozłąką może chorować na chorobę często tłumaczoną słabością, nudą czy użalaniem się nad sobą? Niestety, wiele takich komentarzy można znaleźć w sieci.
Takie publiczne wyznanie to ogromny krok w stronę zmiany sposobu, w jaki widzimy depresję. To choroba, jak każda inna – trzeba ją leczyć, ale można wyjść z tej walki zwycięsko. To nie wymysł, nie sposób by zwrócić na siebie uwagę czy wynik nudy. Więcej o depresji u sportowców pisałam tutaj.
Tweet Marka Plawgo zwrócił moją uwagę na jeszcze jeden problem – koniec kariery sportowej i wyzwania, jakie stają przed zawodnikiem schodzącym ze sportowej sceny. To temat, któremu poświęca się coraz więcej uwagi, a psychologia sportu nie tylko wspiera zawodnika podczas kariery, ale także przygotowuje go do jej zakończenia.
Na początek garść statystyk: jak pokazują badania 53% sportowców zastanawia się nad kolejnymi ścieżkami zawodowymi po rezygnacji z profesjonalnego uprawiania sportu. Tylko 39% z nich dokładnie planuje, co będzie robić dalej. Posiadanie alternatywnych dróg rozwoju czy planu B jest ważne także w przypadku młodych sportowców. Niestety trzeba być gotowym na takie nieszczęścia jak kontuzja wykluczająca z zawodowej rywalizacji.
Dlaczego kończenie kariery sportowej jest tak trudne?
Profesjonalny sport to nie praca przez 8 godzin dziennie. To czas poświeceń, wyjazdów, rozłąki, w którym wolnych dni jest naprawdę niewiele. Wymaga rezygnacji czy zredukowania innych aktywności, np. rodzinnych czy przyjacielskich do minimum. Kiedy każdą wolną chwilę poświęcasz na treningu, nie masz wiele czasu na naukę, studia czy rozwijanie się w innych obszarach. Dlatego, gdy kończysz rywalizację, możesz nie wiedzieć, co dalej. Przecież dawno nie miałeś tyle czasu do zagospodarowania. Jesteś przyzwyczajony do szybkiego tempa życia, a ono nagle zwalnia. Jest wielu sportowców, którzy z zawodników stają trenerami, dziennikarzami, komentatorami czy angażują się w pracę z dziećmi. Tym samym zostają przy swojej dyscyplinie, tylko już w innej roli. Jednak nawet tak zgrabne przejście wymaga zmiany przekonań dotyczących samego siebie i świata oraz ustalenia na nowo własnych celów, stworzenia nowych relacji czy nauki funkcjonowania w nowej rzeczywistości.
Zakończenie kariery sportowej – zmiana tożsamości
Tożsamość sportowca to stopień, w jakim zawodnik identyfikuje się z rolą zawodnika. Każdy z nas realizuje w społeczeństwie wiele zadań: pracownika, brata, żony, dziecka, przyjaciela itd. Rola sportowca jest tak angażująca, że pozostałe idą w cień. Na tożsamość sportowca składają się:
- myślenie o samym sobie, jako o kimś innym niż etatowy pracownik,
- koncentracja na realizacji celów sportowych
- inni sportowcy stanowiący punkt odniesienia oraz wsparcia
- uznanie w społeczeństwie (popularność czy bycie przykładem dla innych)
- specyficzny rytm życia wyznaczany przez zawody i treningi, naznaczony silnym stresem,
- praca nad własnym ciałem i umiejętnościami fizycznymi,
- akceptacja i zadowolenie z siebie tworzone na bazie ćwiczeń i fizycznych zdolności a umiejętności.
Silne zaangażowanie się tylko w jedną rolę to ogromne ryzyko. Co stanie się, jeśli z jakiegoś powodu poniesiesz porażkę? Jak wpłynie ona na Twoją samoocenę, jeśli to tam dajesz z siebie 100%? Osoby nieuprawiające zawodowo sportu mogą realizować się w wielu różnych rolach i to chroni ich samoocenę przed spadkiem. Nawet jeśli nie idzie mi w pracy, to nadal mogę oprzeć się na tym, że jestem dobrą córką, dziewczyną czy przyjaciółką. Ostatecznie całościowo nie wypadam tak najgorzej i nie myślę o sobie źle. Natomiast sportowiec, któremu ostatnio nie idzie, może nie mieć innych ról do odwołania się w ciężkich chwilach.
Co dzieje się po zakończeniu kariery? Zmienia się wieloletni i powtarzany model funkcjonowania. Sportowiec wchodzi w inny rytm pracy – może przypominać bardziej etatowy, np. gdy zawodnik zaczyna angażować się w nauczanie i wykłada na uczelni. Przed taką osobą stają nowe cele, a ciało po wielu latach trudów i kontuzji nie jest już tak sprawne, jak wcześniej. Dlatego też ważne jest, by znaleźć nowe źródła dla swojej samooceny i samoakceptacji.
Jak przygotować się do końca sportowej kariery?
Koniec kariery to dla wielu sportowców olbrzymie wyzwanie, jednak możliwe jest przygotowanie się do niego. Ważnym elementem może okazać się współpraca z psychologiem. W tym przypadku trening mentalny może koncentrować się nad pracy nad strategiami z radzeniem sobie ze stresem, budowaniem zasobów czy nauką przenoszenia sportowych umiejętności na inne dziedziny życia zawodowego. Nie bez przyczyny mówi się, że sportowcy to późniejsi świetni pracownicy. Cechy ukształtowane przez sport, jak np. pracowitość, koncentracja na celach, umiejętność działania pod presją są bardzo cenione wśród pracodawców. Psycholog może pomóc w pokazaniu różnych możliwości dalszej aktywności, uświadomieniu sobie, w jaki sposób to, co zostało wypracowane w sporcie, wykorzystać na innych polach czy odkrywaniu zasobów, umiejętności czy wartości pomocnych w tym sportowym wyzwaniu.
Czujesz, że ten temat Cię dotyczy? Umów się na sesję ?
Psychologia sportu
Źródło:
Łuszczyńska, A. (2012). Psychologia sportu i aktywności fizycznej. Zagadnienia kliniczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
