Sport to świetna lekcja samodzielności. Jednak aby dziecko jak mogło ją w maksymalnym stopniu wykorzystać, Ty rodzicu musisz mu na to pozwolić. Raz na jakiś czas zdarza mi się słyszeć historie o osobach, które nie potrafią przyrządzić sobie nic do jedzenia albo spakować się na drogę. I o tych, które nawet same nie pakują się na trening. Nadmierna dbałość może mieć odwrotne efekty. Jak wychować samodzielne dziecko?
Z tego wpisu dowiesz się:
- czym jest samodzielność,
- jakimi zasadami kierować się w wychowywaniu samodzielnego dziecka,
- dlaczego pozwolenie dziecku na ponoszenie odpowiedzialności za swoje działanie jest niezbędne w procesie wychowania,
- jak wychować samodzielne dziecko.
Czym jest samodzielność?
Samodzielne dziecko to dziecko pewne swoich umiejętności i zdolne do działania na swoją korzyść. Samodzielność to określony zestaw umiejętności i metod radzenia sobie w dorosłym życiu:
- poznawczych – takich jak zdolność wyszukiwania informacji, analizowania ich, wyciągania wniosków,
- emocjonalnych – np. umiejętność opanowania swoich emocji, radzenia sobie z gniewem, frustracją,
- przejawiających się w zachowaniu – np. mobilizacja do nauki czy pracy,
- interpersonalnych – np.pozwalających na skuteczną pracę w grupie i komunikację,
- praktycznych – np. zrobienie prania czy ugotowanie obiadu.
Samodzielność powinna być jednym z głównych celów wychowania. Z wiekiem dzieci powinny zyskiwać coraz większą autonomię, by w końcu móc rozpocząć życie na własny rachunek. Samodzielność nie oznacza jednak pozostawienie dziecka samemu sobie. Oznacza mądre wspieranie i stworzenie bezpiecznej przestrzeni do testowania nowych umiejętności.
Jak wychować samodzielne dziecko? O czym musisz pamiętać?
- Zadbaj o atmosferę miłości i akceptacji. Da to dziecku przestrzeń do podejmowania nowych wyzwań oraz poczucie bezpieczeństwa – świadomość, że jeśli poniesie porażkę to zawsze ma do kogo wrócić po wsparcie.
- Pokaż dziecku, że wierzysz w jego umiejętności. Dzięki temu rozwiniesz w nim poczucie kompetencji.
- Pokaż mu, co w życiu może kontrolować, a czego nie.
- Udzielaj swojemu dziecku wskazówek, ale pozwól mu także popełniać błędy i uczyć się na nich.
- Jasno określ za co dziecko jest odpowiedzialne.
Jesteś przede wszystkim rodzicem
Twoim zadaniem jako rodzica jest stworzenie jasnych zasad, w ramach których wszyscy – cała rodzina – będzie wspólnie funkcjonować. Dziecko musi znać granice, wiedzieć jakie są oczekiwania wobec niego i ewentualne konsekwencje niewywiązania się z obowiązków. Wraz z dorastaniem dziecka odpowiedzialność za jego życie musi stopniowo przechodzić na jego barki. Wymaga to przejścia od zarządzania życiem dziecka do udzielania wskazówek czy informacji zwrotnych na temat jego życia, gdy o to prosi. Z wiekiem dziecko powinno mieć coraz więcej decyzji do podjęcia, coraz mniej granic, oczekiwań czy konsekwencji, a coraz więcej wolności wyboru kierunku swojego życia.
Ucz odpowiedzialności
Kolejne wyzwanie jakie stoi przed Tobą – rodzicem to nauczenie dziecka odpowiedzialności za swoje czyny. Najlepszą drogą do ustalenia jej zakresu jest po prostu omówienie go z dzieckiem. Jeśli jasno określicie na czyich barkach spoczywają poszczególne działania łatwiej będzie Wam je realizować. Stworzenie takiej listy nie oznacza narzucenia jej dziecku. Omów ją z pociechą, a jeśli z czymś się nie zgadza, to pozwól mu wyjaśnić dlaczego. Na pewno znajdziecie złoty środek. Upewnij się też, czy dziecko wie w jaki sposób powinno realizować swoje zadania.
Oprócz ustalenia zakresu obowiązków omówcie także konsekwencje, jakie mogą się pojawić jeśli zadania nie zostaną spełnione. Najlepszą lekcją odpowiedzialności dla Twojego dziecka będzie tymczasowe zabranie czegoś ważnego, ale jednocześnie stworzenie możliwości jego odzyskania poprzez odpowiednie działania.
Wymagaj odpowiedzialności
Często zdarza się, że rodzice nie widzą winy swojego dziecka. Ba, wychodzą z założenia, że nic nie jest jego winą, za to obarczają ją trenera czy nauczyciela. Jaką wiadomość przekazujesz takim podejściem swojemu dziecku? Że nie musi ponosić odpowiedzialności za swoje czyny. Czy to samo chciałbyś przekazać swojemu koledze z pracy, który nie wywiązał się ze swoich obowiązków, a teraz Ty musisz naprawiać jego błędy i kosztuje Cię to wiele wysiłku? Albo komuś kto z nudów zniszczył Twój samochód? Pewnie nie. Dlatego tak ważne jest pozwolenie dzieciom na ponoszenie konsekwencji swoich czynów.
Niechęć do pozwolenia dzieciom na zmierzenie się z odpowiedzialnością wynika z tego, że wielu rodziców chce ochronić ich przed porażką. Jednak unikanie porażek w dłuższej perspektywie nie przyniesie niczego dobrego. One prędzej czy później się pojawią. Pytanie tylko, czy Twoje dziecko będzie na nią gotowe? To jedna z największych zalet uprawiania sportu przez dzieci. Pozwala on nie tylko doświadczyć porażki – ale co ważniejsze – poradzić sobie z nią.
Zabieranie z dzieci odpowiedzialności przynosi im chwilową ulgę. W końcu za niepowiedzenie odpowiada kto inny, więc samoocena dziecka nie jest zagrożona. Jednak tym samym zabierasz mu możliwość uczenia się na błędach i poprawienia się w przyszłości. Ale to niejako sabotaż drogi do samodzielności.
Przeczytaj także, jak wspierać dziecko w sporcie? 10 zasad
Zachęcaj do odkrywania i próbowania nowych rzeczy
We wczesnym dzieciństwie rodzice towarzyszą swojemu dziecku na każdym kroku. Dbają o to, by było bezpieczne i nic mu się nie stało. Wytwarza to u dziecka poczucie bezpieczeństwa, pokazuje, że zawsze jest miejsce, do którego może zawsze wrócić. Istnieje jednak cienka granica między poczuciem bezpieczeństwa a poczuciem zależności. W którymś momencie musi nadejść moment „wypchnięcia dziecka z gniazda” i zachęcenia go do wyjścia poza zbudowaną wcześniej bezpieczną przestrzeń. To wypchnięcie z gniazda pozwala na zrobienie pierwszego kroku w kierunku pełnej samodzielności. Daje dziecku szansę przetestowania swoich umiejętności w realnym świecie z, wypracowanym wcześniej, wewnętrznym poczuciem bezpieczeństwa. Oczywiście, zachęty do poznawania świata muszą być dostosowane do wieku i poziomu rozwoju dziecka. Może to być dla Ciebie niekomfortowe, ale to niezbędny element do zbudowania samodzielności.
Poznawanie nieznanego może być źródłem wielu trudnych emocji. Pomóż swojemu dziecko zmierzyć się z jego lękami. Porozmawiajcie o tym, czego dziecko się boi. Spróbuj pokazać mu tę sytuację z innej perspektywy i podpowiedz mu, jak może poradzić sobie z lękiem. Jeśli dziecko tego chce, to towarzysz mu w zmierzeniu się z budzącym lęk wyzwaniem. Ale nie wyręczaj go, udzielaj wskazówek, ale to pozostaw odpowiedzialność za poradzenie sobie na jego barkach.
Pokaż dziecku pozytywne emocje związane z odkrywaniem nowego. Jeśli dasz mu taki przykład, z dużym prawdopodobieństwem w przyszłości właśnie w taki sposób będzie podchodzić do kolejnych wyzwań.
Naucz dziecko konkretnych umiejętności
Jak wychować samodzielne dziecko? Wyposażyć je w konkretne umiejętności. Samodzielność polega głównie na zaszczepieniu w dziecku przekonania, że posiada niezbędne umiejętności do radzenia sobie w różnych sytuacjach. Ale by to przekonanie mogło się pojawić, najpierw dziecko musi nabyć strategie i metody radzenia sobie. Nic tak nie wzmacnia poczucia pewności siebie i przekonania o własnej skuteczności jak doświadczenie sukcesu w wykonywaniu jakiegoś działania. Zastanów się, jakich umiejętności potrzebuje Twoje dziecko. Dobrą ściągawką mogą być wymienione na początku artykułu zakresy umiejętności. Chodzi m.in. o: zarządzanie swoimi finansami, wykonywania obowiązków domowych, sprzątanie, wymianę żarówki.
Czy widok świetnie radzącego sobie w dorosłym życiu młodego człowieka, który jednocześnie potrafi poprosić o radę nie jest jednym z największych marzeń rodziców? Dlatego warto szukać odpowiedzi na pytanie, jak wychować samodzielne dziecko.
Czujesz, że ten temat Cię dotyczy? Umów się na sesję ?
Psychologia sportu
Źródło:
https://www.psychologytoday.com/us/blog/the-power-prime/201809/raise-self-reliant-children