Zdarza mi się odpowiadać Wam na pytania o książki dotyczące psychologii sportu. Wiedzy na ten temat szukają zarówno sami sportowcy – zainteresowani tym, nad czym mogą pracować we własnym zakresie, jak studenci chcący poszerzać swoją wiedzę. Jakie książki o psychologii sportu warto przeczytać?
Z tego wpisu dowiesz się, jakie książki o psychologii sportu warto przeczytać, gdy:
- dopiero zaczynasz swoją przygodę z tą dziedziną,
- jesteś zawodnikiem i sam chcesz popracować nad mentalnym przygotowaniem,
- szukasz bardziej zaawansowanej psychologicznej wiedzy,
- szukasz teoroo i ćwiczeń z zakresu psychologii sportu dzieci i młodzieży.
Niestety, w języku polskim do tej pory wydawano niewiele książek o psychologii sportu (w porównaniu do innych dziedzin psychologii, gdzie wybór bywa naprawdę duży). Teraz najczęściej korzystam z anglojęzycznych książek (pozycji jest znacznie więcej), bądź też tych, które bezpośrednio psychologii sportu nie dotykają, ale pomagają poszerzyć wiedzę przydatną w praktyce (np. te o mindfulness, radzeniu sobie ze stresem czy rozwijaniu pewności siebie).
Książki z psychologii sportu na początek
Jeśli są tutaj osoby, które na początek chciałaby po prostu dowiedzieć się z czym się tę psychologię sportu „je”, to warto by zerknęły do pozycji Matta Jarvisa „Psychologia sportu”. To niewielka objętościowo książka poruszająca większość najważniejszych zagadnień. Krótkie rozdziały pozwalają zdobyć rozeznanie w psychologicznych aspektach sportu. Znajdziecie też tutaj więcej aspektów teoretycznych niż praktycznych ćwiczeń.
Dobrym uzupełnieniem dla niej będzie „Psychologia sportu. Strategie i techniki” Morrisa i Summersa. To już klasyczna pozycja, choć nie wiem, czy można ją jeszcze gdzieś kupić (warto sprawdzić w bibliotekach). Ma też swoje lata, bo została wydana w 1998 roku, ale opisywana wiedza pozostaje aktualna. Zagadnienia zostały omówione szczegółowo w oparciu o wyniki badań oraz uzupełnione o wiele przydatnych ćwiczeń. Zdecydowanie must have.
Książki o psychologii sportu dla zawodników
Niektórzy sportowcy decydują się na samodzielną pracę nad swoim przygotowaniem mentalnym. W tym na pewno pomogą dwie pozycje wydawnictwa Inne Spacery „Psychologia dla sportowców” oraz „Trening mentalny. Psychologia sportu w praktyce”.
Pierwsza z nich napisana jest naprawdę przyjaznym językiem i w prosty sposób tłumaczy zagadnienia psychologii sportu. Autorzy podają także wiele przykładów ich działania ze świata sportu, a teoria przeplata się z ćwiczeniami. Często wracam do niej przygotowując opracowanie na konkretny temat, bo po prostu dobrze mi się z nią pracuje.
Druga pozycja to zbiór ćwiczeń i to jedyna taka książka na naszym rodzimym rynku. Teorii jest niewiele i stanowi ona wprowadzenie do omawianego tematu. Najważniejsze są ćwiczenia, które można wykonywać samemu, więc jeśli ktoś planuje mocno wziąć się do roboty to ta pozycja będzie bardzo pomocna.
Książki o psychologii sportu dla bardziej zaawansowanych
Przejdźmy do książek, które mogą dać więcej studentom psychologii i początkującym psychologom. „Psychologia sportu i aktywności fizycznej” porusza zagadnienia kliniczne w psychologii sportu m.im.: zaburzenia nastroju, odżywania, korzystanie z używek o dopingu czy znaczenie rodziny i płci w kontekście kariery sportowej. Można w niej znaleźć ogromną liczbę badań i modeli teoretycznych ze wskazówkami do pracy praktycznej. Napisana jest jednak bardziej psychologicznym językiem, a przyswojenie zawartej w niej wiedzy wymaga skupienia. Dlatego jako lektura do poduszki raczej się nie sprawdzi
Z kolei „Psychologia sportu. Studia przypadków” to już spojrzenie tylko na pracę praktyczną, choć w środowisku anglojęzycznym. Podzielona jest na 3 części: praca indywidualna z zawodnikiem, praca z zespołami i praca psychologa jako członka sztabu szkoleniowego. To świetna podstawa do poznania technik stosowanych w psychologii sportu. Pozwala dowiedzieć się, na jakich strategiach mogą opierać się działania psychologa. Nie znajdziemy tam gotowych recept i sama książka nie nauczy ich stosowania w 100%! Będzie jednak świetnym początkiem do dalszego poszerzania wiedzy i repertuaru technik.
Książki o psychologii sportu dzieci i młodzieży
Na początek oczywiście „Psychologia sportu w treningu dzieci i młodzieży”. To jedna z pierwszych książek, która pojawiła się moim księgozbiorze, a mimo to cały czas do niej wracam. Zawiera zarówno teoretyczne omówienie aspektów uczestniczenia dzieci i młodzieży w sporcie, jak i propozycje ćwiczeń do przeprowadzenia.
Z kolei na „Trening mentalny. Gry i zabawy dla dzieci” trafiłam całkiem przypadkiem na wyprzedaży. W tej książeczce raczej nie znajdziecie teorii, ale ćwiczenia i zabawy przydatne zwłaszcza dla młodszych dzieci. Będzie to świetna pozycja dla rodziców, którzy chcą zadbać o zdrowie psychiczne swoich dzieci.
Namawiam jednak, by nie ograniczać się tylko do książek bezpośrednio dotyczących psychologii sportu. To pułapka, w którą sama w pewnym momencie wpadłam. Psychologia sportu korzysta z zdobyczy innych dziedzin psychologii, więc pozycje ogólnie opisujące m.in.: radzenie sobie ze stresem, kształtowanie samooceny czy techniki stosowanych w różnych podejściach także mogą okazać się wartościowe. Oczywiście, będzie to wymagało od czytającego psychologa więcej własnej pracy, bo gotowe rozwiązania nie zostanie podane „na talerzu”, ale dla własnego rozwoju na pewno warto
Książki dla sportowców
Ten akapit będę uzupełniać, gdy trafię na książkę niebezpośrednio kierowaną do sportowców, ale zdecydowanie przydatną w kontekście rozwoju sportowego.
Jak zarządzać silną wolą?
„Siła woli. Wykorzystaj samokontrolę i osiągaj więcej!” to książka, która zdecydowanie powinna znaleźć się na półce zawodnika dbającego o swój rozwój mentalny. Niezależnie od poziomu profesjonalizmu – silnej woli potrzebujemy wszyscy. By radzić sobie ze żmudnymi i nudnymi ćwiczenia, by dbać o dietę i by nie wpadać w pułapki związane z nawykami. Ta książka nie tylko zapoznaje czytelnika z tym, w jaki sposób działa silna wola (co może nie być tak intuicyjne, jak nam się zdaje!), ale i proponuje ćwiczenia i eksperymenty pomocne w zrozumieniu, co robi nasza silna wola. Dla mnie dodatkowa wartość to rozdział o dobroczynnym wpływie medytacji na silną wolę i o tym, dlaczego odpychanie myśli wcale nie działa, jak byśmy tego chcieli, a mimo tego nadal łapiemy się w te same pułapki.
Jak radzić sobie ze stresem? „Siła stresu”
To jedno z najczęstszych pytań, które pojawiają się w kontekście psychologicznej pracy ze sportowcami. Często o sukcesie „poradzenia sobie” ze stresem decydują nasze oczekiwania odnośnie tego, co dokładnie oznacza owo poradzenie sobie. Pułapką będzie oczekiwanie, że stres zniknie raz na zawsze. Obierając sobie taki cel, zapewniamy sobie porażkę i frustrację. Bo stresu nie sposób pozbyć się z naszego życia. Zamiast więc szukać sposobów na jego wyeliminowanie, powinnyśmy dążyć do znalezienie odpowiedzi na pytanie, jak stresować się mądrze. Odpowiedzi na to dostarcza Kelly McGonigal w książce „Siła stresu”. Będzie to idealny przewodnik dla osób, które samodzielnie próbują znaleźć odpowiedź na pytanie, jak radzić sobie ze stresem. To nie tylko przystępnie przedstawiony przegląd badań na temat stresu, ale również propozycje eksperymentów i ćwiczeń do pracy własnej.
Co robić, gdy rzeczywistość uderza w nas z całą mocą?
Kryzys, strata, kontuzja, niespełnione marzenie – to tylko początek listy trudnych momentów, z którymi sportowiec prędzej czy później się zmierzy. Niezależnie jednak od tego, jak mocno będziemy pracować nad swoim zdrowiem psychicznym, czasem pojawiają się sytuacje potrafiące zmieść nas z planszy. O tym, jak w takich sytuacjach działać, co robić, by odzyskać sprawczość i jak pozostać wiernym sobie mówi książka „Zderzenie z rzeczywistością” Russa Harrisa. To samopomocowy poradnik oparty na terapii akceptacji i zaangażowania (ACT). I choć nie opowiada bezpośrednio o sporcie, to jej przekaz jest na tyle uniwersalny, że z proponowanych ćwiczeń i zadań może skorzystać każdy.
Jeśli czujesz, że jesteś w kryzysowej sytuacji, nie wahaj się sięgnąć po pomoc!