Stan flow często opisywany jest niczym mityczny, trudno osiągalny, ale wyjątkowo pożądany skarb. Bywa rozumiany jako coś dostępnego tylko dla nielicznych. Ale to nie do końca prawda. Każdy z nas może doświadczyć stanu flow. Czym się on charakteryzuje i jak ćwiczyć wchodzenie w stan flow?
Z tego wpisu dowiesz się:
- jak Mamed Khalidov opisywał stan flow,
- czym jest stan flow,
- jak osiągnąć stan flow.
W swojej biografii-rozmowie ze Szczepanem Twardochem (na marginesie, to najlepsza biografia sportowca, jaką dotąd czytałam) Mamed Khalidov mówi:
M.K.: Zwykle kiedy wchodzę do ringu, to coś mi się w głowie przełącza, zawsze się przełączało (…). To nawet w oczach widać… Nawet ja to zauważam, gdy oglądam nagrania z moich walk.
Sz.T.: Tak, masz inne spojrzenie. To niby ten sam człowiek, z którym siedzę tu przy stoliku, ale widzę, że to inne spojrzenia, skupione, ostre.
M.K.: Właśnie takie wyostrzone. Po pierwszej walce z Santiago zrozumiałem, że mogę być bez formy, a i tak wygrać, jeśli tylko mam czystą, spokojną głowę. Wszedłem, znokautowałem go w pierwszej rundzie, w parterze, nikt się tego nie spodziewał. W trakcie kilku walk byłem bez formy fizycznej, ale formę miałem w głowie. Byłem czysty, spokojny.
Ten fragment książki będzie punktem wyjścia do omówienia stanu flow.
Co to jest stan flow?
Być może spotkałeś się już z podobnymi opisami, bo sportowcy często opowiadają o takich doświadczeniach (np. Marcin Gortat po jednym z meczów w NBA:
Jak dobrze zaczynasz, to od razu wyczuwasz rytm gry, wszystko się udaje. W pewnym momencie ogarnęła mnie radość, poczułem się nieśmiertelny. I chciałem zdobywać kolejne punkty. Cieszę się, że koledzy pomogli mi znaleźć się w takim stanie).
Psychologia definiuje stan flow (po polsku: przepływ) jako całkowite skupienie się na wykonaniu jakiejś czynności. W stanie flow działanie całkowicie Cię pochłania. Nie docierają do Ciebie żadne informacje z zewnątrz, które mogłyby Cię wybić z rytmu. Liczy się tylko to, co robisz, a to daje ogromną satysfakcję i radość. Dla sportowców bywa on synonimem szczytowej formy.
Wymiary stanu flow
Twórca pojęcia stanu flow Mihály Csíkszentmihályi (a teraz przeczytaj to nazwisko na głos :)) stworzył jego charakterystykę opartą na 9 wymiarach.
- Zadanie jakie przed Tobą stoi jest dopasowane do Twoich umiejętności. Jest ono trudne, ale masz wszystko, co potrzebne do jego wykonania.
- Wykonywane przez Ciebie działania są „ automatyczne” – nie musisz zastanawiać się nad tym, co masz zrobić. Po prostu to wiesz.
- Twoje cele są jasno sformułowane – doskonale wiesz, po co wykonujesz dane działanie i co dzięki niemu możesz osiągnąć.
- Nie masz problemów z interpretacją informacji zwrotnych, które do Ciebie napływają. Nie musisz zastanawiać się nad ich znaczeniem, od razu wiesz jak na nie zareagować i co ewentualnie poprawić.
- Jesteś całkowicie skoncentrowany na tym, co robisz. Nic Cię nie rozprasza, liczy się tylko działanie.
- Masz całkowite poczucie kontroli nad sytuacją – to od Ciebie zależy, jak dalej potoczą się zdarzenia, to Ty je kontrolujesz.
- Niczym się nie martwisz, nie zaprzątasz sobie głowy tym, co może pójść źle albo jakie będą tego konsekwencje.
- Wydaje Ci się, że czas się zatrzymał. Jesteś tak pochłonięty aktywnością, że nie zwracasz na niego uwagi.
- Najważniejsza jest satysfakcja z wykonywanego działania. Nieważny jest jego wynik, to aktywność sama w sobie jest głównym źródłem szczęścia.
Według teorii stan flow można osiągnąć w każdej dziedzinie ludzkiej aktywności. Musi to być jednak sytuacja, w której wykorzystasz nabyte wcześniej umiejętności, choć ich poziom nie ma znaczenia. Stanu flow może doświadczyć zarówno początkujący piłkarz, jak i mistrz świata, muzyk będący na początku swojej kariery i stały bywalec konkursów muzycznych. Nie ma znaczenia także charakter działania, jakie podejmujesz – stanu flow można doświadczyć zarówno podczas uprawiania sportu, jedzenia ulubionej potrawy, oglądania porywającego spektaklu czy słuchania muzyki. Jego doświadczenie nie zawsze jest świadome, zatem nie musisz wiedzieć, że właśnie odczuwasz stan flow.
Jak osiągnąć stan flow?
Choć stan flow zdaje się być owiany tajemnicą i mistycyzmem, to bardzo prawdopodobne, że już kiedyś miałeś z nim do czynienia. Zastanów się, czy kiedykolwiek zdarzyła Ci się sytuacja podobną do opisanej wyżej? Np.: na treningu, na zawodach, w pracy, podczas biegania czy uprawiania jogi? Pomyśl, jakie okoliczności i jakie zewnętrzne czynniki pomogły Ci czuć się właśnie w ten sposób. Co wtedy czułeś, co myślałeś, jak zachowywało się Twoje ciało? Spróbuj przypomnieć sobie wszystkie szczegóły tego wydarzenia. Im dokładniejszy opis, tym lepiej. To trudne zadanie, ale nie ma tutaj drogi na skróty. Przed następnym występem przypomnij zanotowane cechy. Badania wskazują, że przywoływanie z pamięci różnych aspektów stanu flow wzmacnia jego doświadczanie. Może masz jakiś ulubiony utwór muzyczny, który pomoże Ci wprowadzić się w ten stan? Jeśli tak – wykorzystaj go.
Każdy odczuwa stan flow w inny sposób. Dlatego tak ważny jest jego dokładny opis. Dopiero, gdy uda Ci się stworzyć osobistą charakterystykę, będziesz wiedział do czego dążyć, jaki stan jest dla Ciebie optymalny. Spróbujesz?
Czujesz, że ten temat Cię dotyczy? Umów się na sesję, popracujemy nad Twoją najlepszą formą ?
Psychologia sportu